Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

Memur olmak isteyenlerin hakkında yapılan araştırmalar güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması olarak gerçekleşir. İlk kez memuriyete kabul edilenlerin yanı sıra yeniden kamu görevine ya da memuriyete atanacaklar hakkında araştırma yapılır.

Bu araştırma kapsamında da kişinin yabancı devletlerle olan ilişkileri, suç örgütleri ya da terör örgütleri ile bir bağlantılarının olup olmadığı öğrenilir. Kişi ile ilgili bilgiler sicil kaydında da yer alır. Adli sicil kaydı veya halk arasında bilinen ismi ile sabıka kaydı da bir kimsenin hakkında verilmiş olan ve kesinleşen mahkeme kararlarını içermektedir.

Ayrıca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılan kişi hakkında kolluk kuvvetlerinde ve istihbarat birimlerinde yer alan ve göreve yönelik ihtiyaç duyulan niteliklerin bilgilerine de ulaşılabilir.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kanunu 7315 sayı ile yürürlükte olan bir kanundur. Bu kanun uyarınca da ilk kez memuriyete atanacak olanların yanı sıra yeniden kamu görevi veya memuriyete başlayacak olanlara yönelik olarak araştırma yapılmaktadır.

Bu araştırma kapsamında da kişi hakkında yabancı devletlerle olan ilişkileri, terör veya suç örgütleri ile bir bağlantısının olup olmadığı ya da mahkemece hakkında verilmiş olan ve kesinleşen bir karar bulunup bulunmadığı incelenir.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sırasında kişinin siciline bakılmaktadır. Adli sicil kaydı olarak adlandırılan saba kayıtları bu aşamada incelenir.  Kişinin kolluk kuvvetlerince aranıp aranmadığı da bakılan bilgiler arasındadır. Bu inceleme arşiv araştırması sırasında yapılır.

Bir kimse hakkında tahdit olup olmadığı da güvenlik soruşturması sırasında araştırılanlar arasında yer almaktadır. Kişi hakkında açılan bir mahkemeye bağlı olarak kesinleşmiş bir mahkumiyet kararının olup olmadığı da araştırılır. Kişi hakkında varsa kısıtlama kararları da arşiv araştırması sırasında görülebilmektedir.

Güvenlik soruşturması yapılan bir kimse memur olmak istediğinde veya yeniden kamu görevi ya da memuriyete ataması yapılacaksa jandarma, polis ve mitteki istihbarat bilgileri araştırılır. Kişi hakkında yabancı devletlerle olan ilişkisi ve terör örgütleri ile olan bağlantısının olup olmadığının araştırılması da güvenlik soruşturması kapsamında yer alır.

Arşiv araştırması sırasında bakılan hususlar ise şunlardır:

Bir kimsenim adli sicil kaydı incelenir. Kişi kolluk kuvvetleri tarafından aranıyor mu? Bu bilgilere bakılır. Kişi hakkındaki kısıtlama durumu varsa bu konu da incelenir. Bir kimse hakkında verilmiş olan kesinleşmiş mahkeme kararları da arşiv araştırmasında bakılanlar arasındadır. Kişi hakkındaki HAGB kararlarına da bu araştırmada bakılır.

Bir kimse memuriyetten çıkarılmış mı, kesinleşmiş memurluktan çıkarma kararı kişi hakkında alınmış mı? Bu bilgiler de araştırılanlar arasında yer almaktadır.

Bir kimse işlediği bir suç nedeni ile yargılanmış ve mahkeme tarafından hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilmiş ise bu bilgiler siciline işlediğinde arşiv araştırması yapılırken karşılaşılabilecek bilgiler arasında yer alır.

Güvenlik Soruşturmasına Etki Etmemesi Gereken Hususlar Nelerdir?

İdare kurumu bazı hallerde araştırma yaparken mevzuatta belirtilen hususların dışına taşabilmektedir. İdarenin kanuna aykırı olarak hareket ettiği bazı durumlarda ise buna itiraz edebilme hakkı kişiye tanınmış haklar arasındadır.

• Kişi hakkında karar verilirken yalnızca anne-babasına bakılarak hareket edilmesi mevzuata ve kanunlara aykırıdır.
• Kişinin aile bireyleri araştırılırken çekirdek ailesinin dışındaki hısım ve akrabalarının araştırılması da hukuka aykırı bir uygulamadır.
• Bir kimse hakkındaHAGB kararı verilmiş olmasına rağmen soruşturmanın olumsuz sonuçlanması da uygun değildir.
• Ceza davasından beraat eden bir kişi hakkında da olumsuz bir karar verilmemelidir.
• Bir kimse hakkında verilmiş olan takipsizlik kararına rağmen soruşturmasının olumsuz sonuçlanması doğru değildir.
• Boşanma sebebi ile de bir kimse hakkında olumsuz karar verilesi kanuna uygun değildir.
• Bir kimse çok kez otelde konaklamış ise bu sebeple de soruşturmanın olumsuz sonuçlanması hukuka aykırıdır.
• 18 yaşın altında iken işlenmiş olan suçlar sebep ile de kişinin soruşturmasının olumsuz sonuçlanması doğru değildir.
• Kişinin eğitim gördüğü dershane, okul ve benzeri eğitim kurumları tek başına gerekçe gösterilerek soruşturma olumsuz sonuçlandırılmamalıdır.
• Kişinin katılan sıfatı ile kişi ya da kurumlar hakkında geçmişte şikayetçi olması hakkındaki soruşturmanın olumsuz sonuçlanması için yeterli bir neden değildir.
• Kişi hakkındaki soruşturma, borçları veya icra takibine uğramış olması nedeni ile de olumsuz sonuçlandırılmamalıdır.

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik soruşturması sırasında ilk defa kamu görevine ya da memuriyete alınacak olanlarla yeniden göreve atanacaklar hakkında araştırma yapılır. Güvenlik soruşturması yapılarak memur olacak kişilerin yabancı kişi ve devletlerle olan ilişkileri incelenir. Terör örgütleri, suç örgütleri ile kişinin bir ilgisinin olup olmadığına bakılır.

Kişi hakkında sınırsız bilgi ve belgeye erişilmesi Anayasaya aykırı olduğundan kanunda belirtilenlerle sınırlı olarak bazı bilgilere ulaşılabilir. Bu kapsamda ise güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılan kişi hakkında ulaşılabilecek verilerden bazıları şunlardır:

• Kişinin adı-soyadı, TC kimlik numarası.
• Adres ve iletişim bilgileri.
• Mezun olduğu okul adı.
• En son çalıştığı iş yeri ve unvanı.
• Hakkında arama kararı olup olmadığı.
• Kişi hakkında tahdit kararı olup olmadığı.
• Kişi hakkında HAGB kararı, soruşturma veya kovuşturma olup olmadığı.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu uyarınca Arşiv Araştırması yapılırken kişinin adli sicil kaydına bakılmaktadır. Kişi kolluk kuvvetlerince aranıyor mu? Bu bilgilere de bakılır. Kişi hakkında bir tahdit olup olmadığı yani kısıtlama kararı alınıp alınmadığı da incelenir.

Bir kimse hakkındaki kesinleşmiş mahkeme kararları da bu araştırmada yer verilen bilgiler arasındadır. Görevden çıkarılma veya kesinleşmiş memuriyetten çıkarılma kararlarına da bakılır. Ayrıca kişinin yabancı devletlerle olan ilişkisi, görevinin gerektirdiği niteliklere bağlı olarak istihbarat ünitelerinde ve ilgili kolluk kuvvetlerinde bulunan olgusal verileri de incelenir.

Yabancılarla olan ilişkileri, terör veya suç örgütleri ile bir bağının olup olmadığı incelenmektedir. Bir kimsenin görevine yansıyabilecek hususlar da bu incelemeler sırasında dikkate alınmaktadır. Varsa kişi hakkında verilmiş  HAGB kararlarına da araştırma sırasında bakılır. Ayrıca adli sicil bilgileri de incelenir.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır?

Güvenlik soruşturmasının yapılması sırasında Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu uyarınca hareket edilmektedir. Bu araştırmayı yapma yetkisi kanunda Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı’na ve diğer ilgili birimlere verilmiştir.

Bu kapsamda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmaya yetkisi olan kurumlardan biri de MİT’tir. Arşiv araştırması yapılacak olan kişilerin statüsüne ya da çalıştırma biçimine bakılmaksızın incelemeler yapılır. Bu kapsamda da ilk kez memuriyete ya da kamu görevine atanacaklar araştırmanın odağında yer alır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapıldığı kişiler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Milli Savunma Bakanlığı Personeli,
• Genelkurmay Başkanlığı Personeli,
• Jandarma Personeli,
• Emniyet Birimlerinde Çalışacak Personel,
• Sahil Güvenlik Personeli,
• İstihbarat Teşkilatı Personeli,
• Ceza İnfaz Kurumu Personeli,
• Tutukevi Personeli,
• Kamu Kurum ve Kuruluşunda Görevlendirilecek Öğretmenler,
• Üst Kademede Görev Yapan Kamu Yöneticileri,
• Özel Kanunlar Kapsamında Araştırmaya Tabi Olanlar,
• Milli Güvenlik Bakımından Stratejik Öneme Sahip Proje, Tesis ve Birimlerde Çalışacak Olanlar

Arşiv araştırması sırasında bakılanlar:

• Kişi adli sicil kaydı,
• Kişi hakkında arama kaydı bulunup bulunmadığı,
• Kişi hakkında tahdit olup olmadığı,
• Kişi hakkında kamu görevinden çıkartılma kararı olup olmadığı,
• Kişi hakkında kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezanın bulunup bulunmadığı,
• Kişiye yönelik kamu davası açılması ile ilgili bir mahkeme kararı olup olmadığı,
• Kişi hakkında HAGB kararı verilip verilmediği,
• Kişiye yönelik bir soruşturma ya da kovuşturma olup olmadığı.

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu 6-7. Maddeler kapsamında bu soruşturma ve araştırmanın kim tarafından ve ne şekilde yapılması gerektiği açıklanmaktadır. Bu soruşturma ve araştırmayı yapmaya yetkili merciler; MİT, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Mahalli Mülki İdare Amirlikleridir.

Yetkili birimler araştırma yapacağı zaman kişi hakkında yukarıda açıklanan bilgilere erişim sağlanır. Bu veriler ışığında da bilgilerin değerlendirilebilmesi amacı ile Değerlendirme Komisyonu kurulmaktadır.

Değerlendirme komisyonu; milli güvenlik bakımından stratejik öneme sahip birimler, projeler veya tesis ve hizmetlerle ilgili olduğunda ilgili bakanlığın veya kamu kurumlarının bünyesinde yer alır. Memuriyet veya kamu hizmetinde görev alacak olanları ilgilendiren yorum içermeyen ve görevlerine uygunluğun değerlendirildiği bilgiler ilgili kurum ve kuruluşun bünyesindeki Değerlendirme Komisyonuna iletilmektedir.

Komisyona iletilen veriler nesnel bir bakış açısı ile değerlendirilir ve sonuç da gerekçeleri ile yazılı biçimde atama yetkisine sahip olan yetkili amire iletilmektedir. Bu bilgilerin mahkemelerce talep edilmesi halinde de sunulması gerekir.

Bu araştırmaların yapıldığı birimlerde görev alan personelin hukuka aykırı olarak bilgi paylaşımı yapması yasaktır. Kişisel verilerle ilgili sorgulama yapılması, kayıtların değiştirilmesi ya da silinmesi de yasaya aykırıdır. Kişisel verilere ilişkin bilgilerin güncel olması gerekmektedir.

Güvenlik Soruşturmasını Kim Yapar?

Güvenlik soruşturması yapılacağı zaman MİT, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Mahalli Mülki İdare Amirliği yetkilidir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kanunu uyarınca bu araştırmayı yapmaya yetki verilen ilgili birimler sınırlı sayıdadır.

7315 sayılı kanun kapsamında kendisine yetki verilen birimler kanunun 6. Maddesi uyarınca aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• MİT,
• Emniyet Genel Müdürlüğü,
• Mahalli Mülki İdare Amirlikleri.

Bu soruşturma ve araştırma yapılacağı zaman kamu kurum ve kuruluşlarının talebi üzerine hareket edilmektedir. İlgili birimler tarafından araştırma yapılırken araştırma sırasında görevlendirilecek olan personellerin elde edecekleri bilgileri hukuki yollardan edinmesi gerekir. Hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılan kişilerle ilgili elde edilecek veriler hukuk dışı yollarla elde edilemez. Ayrıca bu bilgilerin yayılması ve paylaşılması da kanun uyarınca yasaktır.

Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği uyarınca sonuçlanma süresi hakkında gerekli bilgiler verilir. Bu kapsamda 12. Madde uyarınca araştırma sonuçlarının en fazla 30 gün içinde güvenlik soruşturmasının ise 60 iş günü içinde sonuçlanması beklenir.

Süre hesaplaması yapılırken iş günü olarak hareket edilmektedir. Hafta sonları ya da tatil günlerinin bu süreye denk gelmesi durumunda ilave yapılması gerekir. 30-60 günlük süreye hafta sonu ve tatil günleri dahil değildir. Bu sürede değişiklik olabilmektedir.

Süresi içinde arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması başlatılmamış olsa dahi süre geçtikten sonra da araştırma yapılabilir. Sonuçlanma süresi üzerinde etkili olan hususlardan biri de hangi kurumun işe alım yaptığıdır.

Kurumdan kuruma da araştırma ve soruşturma sonuçlanma sürelerinde değişiklik olabilmektedir. Kişinin durumu da sonuçlanma süresini etkileyen bir husustur. İlgili birimin iş yoğunluğuna bağlı olarak da araştırma ve soruşturma süresinde uzama olması mümkündür.

Bazı kurumlara yapılan başvuru sayısının fazla olması da ilgili kurumdaki iş yükünü artırdığından bu başvuruyu yapan kişilerin incelenmesi daha uzun sürede tamamlanabilmektedir. Milli Savunma Bakanlığı personel alımları buna örnek verilebilecekler arasındadır.

Güvenlik Soruşturması Sonucu Öğrenme

Güvenlik soruşturması sonuçları hakkında bilgi edinmek isteyenlerin önceden sorgulama yapabilme imkanı yoktur. Kurumların araştırma ve soruşturmayı tamamladıktan sonra sonuçları açıklaması beklenmelidir.

İçişleri Bakanlığı veya Milli Savunma Bakanlığı gibi kurumların alacağı personel sayısı genellikle çok sayıda olduğundan web siteleri üzerinden duyuru yapabilmeleri söz konusu olmaktadır. Bu sonuçlar açıklandıktan kişi hakkında verilen kararın sonra olumsuz olması halinde neden olumsuz sonuçlandığı hakkında bilgi verilmemektedir.

İdare Mahkemesine dava açmak sureti ile olumsuz sonuçlanan soruşturmalar için itiraz hakkı kişiye tanınmış olan haklardan biridir. Bu tür bir yol izleneceği zaman ise 60 günlük itiraz süresinin aşılmamasına dikkat edilmelidir. Avukat yardımıyla olması sizin haklarınızın korunmasını sağlar.